Ձեր վստահելի աղբյուրը

Սեպտեմբերի 28-ին կայացած Պուտին-Էրդողան հանդիպումն, անկասկած, բազմաթիվ հարցերի պատասխաններ տվեց՝ լույս սփռելով հետաքրքրություն ներկայացնող մի շարք հանգամանքների վրա։ Սակայն անպատասխան հարցեր ևս ծնեց, որոնք երկկողմ հարաբերությունների զարգացումներին զուգահեռ՝ ապագայում գուցե ավելի հստակորեն պարզաբանվեն։
Հենց այդ հարցերի շուրջ էլ Panorama.am-ը զրուցեց փորձագետ Ստյոպա Սաֆարյանի, թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանի, տնտեսագետ Վիլեն Խաչատրյանի հետ:

Panorama.am-Տարածաշրջանային ի՞նչ զարգացումներ կարելի է ակնկալել Իրաքյան Քուրդիստանի անկախության հանրաքվեի հարցով օրերս կայացած Պուտին-Էրդողան քննարկումից։

Փորձագետ Ստյոպա Սաֆարյան-Ընդհանուր առմամբ կարելի է ակնկալել, որ և իրաքյան, և սիրիական հարցերում Թուրքիան որոշակի ցանկություններն ունի. Սիրիայում՝ դեէսկալացիոն գոտիների ստեղծում, իսկ Իրաքում՝ Բաղդադ-Էրբիլ հակադրության համատեքստում հնարավորություն ստանալ Քրդստանի վրա ազդող ռազմական գործողություններ իրականացնել։ Որպես հնարավոր ռիսկ և զարգացում՝ այս երկու ուղղություններից որևէ մեկով կարելի է ակնկալել քրդական ինքնավարության անվտանգությանն առնչվող որոշակի գործողություններ Թուրքիայի կամ նրա վստահված անձերի կողմից։

Panorama.am- Թուրքիայի և Ռուսաստանի նախագահները, հայտարարելով Սիրիայի և Իրաքի տարածքային ամբողջականությնա մասին, արդյոք փաստում են, որ քաղաքական կարևորագույն այս հարցերում միակարծիք են՝ առավել, քան երբևէ։

Ստյոպա Սաֆարյան- Այո։ Համատեղ ասուլիսի ընթացքում հատկապես շեշտվեց, որ Թուրքիան և Ռուսաստանը կողմ են տարածքային ամբողջականության պահպանմանը։ Ռուսաստանի դեպքում խնդիրը, թերևս, Սիրիան է։ Մինչդեռ Թուրքիան ոչ պատահականորեն իրեն իրավունք է վերապահել համատեղ հայտարարությունը տարածել նաև Իրաքի վրա։ Այս կտրվածքով որքան էլ նախկինում Բաղդադի և Անկարայի հարաբերությունները լարված էին, բայց այս պահին նրանք դաշնակիցներ են դարձել և Էրդողանը բացահայտ հասկացնում է, որ իրենք կարող են քրդական ինքնավարության դեմ ընդհանուր դաշնակիցներ լինել։ Իհարկե, տարածքային ամբողջականությանը սատարելու համատեքստում կարելի է սպասել, որ Անկարան Ռուսաստանի ցանկությամբ կնահանջի Ասադի հարցով իր կարծր դիրքորոշումից։ Բաղդադն իր հերթին հնարավոր է միառժամանակ չհիշատակի իր տարածքից թուրքական ռազմաբազայի դուրսբերումը։

Panorama.am-Հայտնի է, որ Ռուսաստանը Թուրքիայից արդեն իսկ ստացել է C-400 զենիթահրթիռային  համակարգերի մատակարարման պայմանագրով նախատեսված կանխավճարը։ Հայտնի է նաև, որ համակարգերը Թուրքիա կմատակարարվեն առաջիկա 2 տարիների ընթացքում։ Ի՞նչ կարող է տեղի ունենալ այդ ընթացքում և մանավանդ՝ համակարգերի ստացումից հետո։

Թուրքագետ Հակոբ Չաքրյան- Եթե վաճառքի գործընթացը վերջնականապես կայանա, կասկածից վեր է, որ Թուրքիայի  կախվածությունը Ռուսաստանից կմեծանա։ Բայց 2 տարին մեծ ժամկետ է, և այդ ընթացքում շատ բան կարող է փոխվել։ Սրանից 10 տարի առաջ Ռուսաստանից C-300 համակարգեր էր ցանկանում գնել Կիպրոսը։ Պայմանագիրը կնքված էր, ամբողջ գումարը՝ վճարված։ Սակայն ԵՄ-ն միջամտեց, Հունաստանը ևս՝ Կիպրոսին համոզելով հետ կանգնել իր որոշումից։ Հիմա էլ չի բացառվում, որ նմանօրինակ զարգացումներ լինեն, որովհետև, կրկնում եմ, 2 տարին շատ երկար ժամկետ է։ Դժվար է ասել՝ այդ ընթացքում տարածաշրջանում ռազմաքաղաքական ինչպիսի՞ զարգացումներ տեղի կունենան կամ Թուրքիա-ԵՄ ինչպիսի՞ հարաբերություններ կզարգանան։ Հետևաբար չի կարելի 100 տոկոսով պնդել, որ Ռուսաստանը Թուրքիային C-400 համակարգեր է վաճառել։ Ազդող գործոն է նաև ՆԱՏՕ-ն։ Թուրքիան, որպես Հյուսիսատլանտյան դաշինքի անդամ, իրավունք չունի Ռուսաստանից հրթիռներ գնել։ Չի բացառվում, որ մի քանի ուժեր ստիպեն Թուրքիային հետ կանգնելու Ռուսաստանից զենք գնելու մտքից։

Panorama.am- Ի՞նչ կերպ կարող է անդրադառնալ երկու խոշորագույն նախագծերի՝ «Ակույու» ԱԷԿ-ի և «Թուրքական հոսքի» գործարկումը ռուս-թուրքական տնտեսական հարաբերությունների վրա։

Տնտեսագետ Վիլեն Խաչատրյան-Ատոմակայան ունեցող Հայաստանն ուժեղ դիրքեր ունի, և տարածաշրջանում այլ ատոմակայանների առկայությունը կարող է զգալի թուլացնել այդ դիրքերը, այդ թվում՝ էլեկտրաէներգիայի առքուվաճառքի տեսանկյունից։ Թուրքական ատադրական ռեսուրսներից կարող է օգտվել Վրաստանը, իսկ սա մեզ ձեռնտու չէ և պետք է դիտարկել Հայաստանի մրցակցային դիրքերի թուլացում։ Ինչ վերաբռրում է «Թուրքական հոսքին», ապա սա ևս իրենից  ինչ-որ առումով շրջանցիկ գործոն է ներկայացնում։ Եթե Հայաստանի ճնապարհը դեպի Թուրքիա բաց լիներ, մեզ մոտ գազային հոսքը չէր փակվի, փակուղու չէր հասնի, այլ կունենար շարունակություն դեպի թուրքական կողմ։ Սահմանի փակ լինելու պարագայում Հայաստանը չի կարողանում արդյունավետորեն օգտագործել իր ռեսուրսները։ Ընդհանուր առմամբ, երկու նախագծերի կյանքի կոչումն էլ հավասարապես վնաս է Հայաստանին։