Ձեր վստահելի աղբյուրը

Շուրջ մեկդարյա դադարից հետո այս տարվա սեպտեմբերի 19-ին Աղթամարի Սուրբ Խաչ հայկական եկեղեցում մատուցված պատարագը ծայրաստիճան վրդովեցրել է Թուրքիայի ազգայնական ուժերին, որոնք ամեն կերպ փորձում էին կանխել հայահավաքը քրիստոնեկան հնագույն այդ սրբավայրում: Այդուամենայնիվ, կրոնական արարողությունը կայացավ, և աշխարհի տարբեր վայրերից եկած հայերը մեկտեղվեցին պատմական Վան նահանգի Աղթամար կղզում և աղոթք բարձրացրեցին առ Աստված: Թուրք ազգայնականների դժգոհությունն ավելի սաստկացավ: Մեջլիսում երկրորդ ընդդիմադիր ուժ հանդիսացող «Ազգայնական շարժում» (ԱՇԿ-MHP) կուսակցության ղեկավար Դևլեթ Բահչելին անմիջապես պատասխան գործողության դիմելու կոչ արեց:

Միջանկյալ նշենք, որ այս կուսակցությունը հանդիսանում է թուրքական «Գորշ գայլեր» (Bozkurt) ծայրահեղական աջակողմյան խմբավորման քաղաքական թևը: Այդ կազմակերպությունն աշխարհում ունի մոտ 80 մասնաճյուղ: Կազմակերպության ակտիվիստները բազմիցս մեղադրվել են տարբեր ահաբեկչական գործողությունների մեջ, այդ թվում նաև Հռոմի Պապ Հովհաննես Պողոս 2-րդի դեմ կատարված մահափորձի, որը 1981-ին փորձել էր իրագործել ազգությամբ թուրք Մեհմեթ Ալի Աղջան:

Սուրբ Խաչում մատուցված պատարագից հետո Դևլեթ Բահչելին պաշտոնապես դիմեց Կարսի նահանգապետարան` հայտնելով, որ ինքն ու իր կուսակցության մի քանի տասնյակ նահանգային կառույցների ղեկավարներ հոկտեմբերի 1-ին Անիի ավերակներում ուրբաթօրյա աղոթք են հղելու ալլահին: Բահչելին ընդգծել էր, որ խմբակային այդ նամազն արվելու է այն տաճարում, որը թուրք նվաճող Արփասլանի օրոք` 1064 թվականին վերածվել է մզկիթի:
«Մեջլիսի նստաշրջանի բացման առաջին օրը` հոկտեմբերի 1-ին, ես կգնամ Կարս և Աննի ավերակներում գտնվող «Ֆեթիհե» մզկիթում ուրբաթօրյա նամազ կանեմ»,- ասել է թուրք կուսակցապետը: Ըստ թուրքական աղբյուրների` Բահչելիի այս հայտարարությունը նույնիսկ արժանացել է Կարսի նահանգապետի ծափահարությանը:
Եվ այսպես, վաղը Բահչելին իր ավելի քան 40 կուսակիցների հետ պատրաստվում է մեկնել Անիի ավերականեր` նամազ անելու…

Նկատենք, որ Բահչելիի նախաձեռնած, իբրև թե պատասխան այդ գործողությունն իրականում հարված է հասցնում ոչ թե պատարագ մատուցած հայերին կամ այդ կրոնական արարողությունը թույլատրած թուրքական իշխանություններին, այլ`

1.Թուրքիայի սահմանադրությանը

2. Նամազի ծիսակարգին

3. Թուրքերին

4. Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադիր Քեմալ Աթաթուրքին

Հստակեցնենք:

1. Ազգայնականների առաջնորդի խմբակային նամազի այդ ակցիան նախևառաջ հակասության մեջ է մտնում երկրի մայր օրենքի` սահմանադրության հետ: Օրերս այդ մասին հայտարարել է նույնիսկ Թուրքիայի մշակույթի և զբոսաշրջության նախարար Էրթուղրուլ Գյունայը: Արձագանքելով Բահչելիի այդ աննադեպ հայտարարությանը` Գյունայը լրագրողներին պարզաբանել է. «Խմբակային նամազի այդօրինակ ակցիան, ըստ էության, հակասահմանադրական է: Թուրքիայի սահմանադրությունը և քաղաքական կուսակցությունների մասին օրենքն արգելում են, որ քաղաքական կուսակցությունը շահագործի կրոնը»:
Նշանակում է` Բահչելին ապօրինի շահագործում է կրոնական գործոնը: Կարելի է նաև կարծել, որ կրոնական այդ ցուցադրական ջերմեռանդությունն իրականում ընդամենը քարոզարշավի գործիք է: 2011-ին Թուրքիայում կայանալու են խորհրդարանական ընտրոթյուններ և Բահչելին խնդիր ունի դեպի իր ընտրազանգված ներգրավել այն իսլամիստներին, որոնք իրենց ձայնը հիմնականում տալիս էին Էրդողանի գլխավորած իշխանական «Արդարություն և զարգացում» (ԱԶԿ-AKP) կուսակցությանը:

2. Ինչպես հայտնի է, Թուրքիայի վարչական տարածքում գտնվող շատ քրիստոնեական սրբավայրեր` տաճարներ ու եկեղեցիներ, վերածվել են աղբանոցի, ախոռի կամ շինանյութերի օջախի: Բացառություն չեն նաև Անի ավերակներում գտնողները: Կատարյալ անտերության մատնված, ուշադրությունից ու խնամիքց դուրս մնացած այդ վայրերը հիմնականում անբարեկարգ և անմաքուր են: Ահա նման հակահիգիենիկ միջավայրում էլ Բահչելին և իր կուսակիցները մտադիր են նամազ անել, մինչդեռ իսլամը պահանջում է դրա համար մաքուր վայր ընտրել, այլ ոչ թե նամազ անել գոմաղբի հարևանությամբ: Ահա թե ինչու Թուրքիայի մշակույթի և զբոսաշրջության նախարարը Բահչելիին հեռակա խորհուրդ է տվել սահմանադրական օրենքը և կրոնական ծիսակարգը խախտելու փոխարեն մի մաքուր մի տեղ գտնել և անհատապես նամազ անել:

3. Բահչելին բացահայտ նշել էր, որ իրենք աղոթելու են այն նախկին տաճարում, որը Ալփարսլանի օրոք վերածվել է մզկիթի: Այս կերպ թուրք կուսակցապետը գուցե նաև ակամա հաստատել է թուրքերի` այդ տարածաշրջանում եկվոր լինելու պատմական իրողությունը: Ըստ որի` Միջին Ասիայից քոչվոր հորդաներով թյուրքական ցեղերը ներխուժել են Փոքր Ասիա ու զավթել տեղի նստակյաց ժողովուրդների բնակեցրած հողերը:

4. Անիի ավերակներում խմբակային նամազի ակցիա նախաձեռնելով` թուրք ազգայնականները, ըստ էության, դավաճանում են նաև իրենց գաղափարական առաջնորդին` Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադիր Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքին: Իրենց քեմալականներ հռչակած Դեվլեթ Բահչելին և նրա կուսակիցները, փաստորեն, բացահայտ շեղվում են Քեմալ Աթաթուրքի դրույթներից, մասնավորապես աշխարհիկության սկզբունքից: Հենց Աթաթուրքն էր, որ Թուրքիայում դրեց աշխարհիկ հանրապետության հիմքը` 1923 թվականին: Հենց նա էր, որ իրականացրեց հակաիսլամական բնույթի մի շարք բարեփոխումներ` կանանց էմանսիպացիա, իսլամիստական պետական հաստատությունների փոխակերպում աշխարհի մարմինների, արևմտյան օրենքների, հագուստի, օրացույցի և այբուբենի ներմուծում և այլն: Ակնհայտ է, որ «Ազգայնական շարժում» կուսակցության` Անիի ավերակներում խմբակային նամազ անելու նախաձեռնությունը հարված է հասցնում քեմալականությանը: Հերթական անգամ հաստատվում է այն, որ քեմալական գաղափարախոսության մեջ առաջացել է նոր ենթաուղղություն` քեմալական եվրասիականություն, որն իրենից ներկայացնում է կտրուկ շրջադարձ արևմտյան արժեքներից և հայացք դեպի արևելք:

Այսպիսով,  եթե հոկտեմբերի 1-ին Դևլեթ Բահչելին և իր կուսակիցները Անիի ավերակներում խմբակային նամազով հիշեն ալլահին, ուրեմն կնշանակի, որ Թուրքիայի սահմանադրությունը ոտնահարված է, նամազի ծիսակարգը խախտված է, իսկ Աթաթուրքի աշխարհիկության դրույթը` դավաճանված: