Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ստամբուլում այս օրերին ընթացող ԵԱՀԿ Խորհրդարանական վեհաժողովի ընթացքում հայկական պատվիրակությանը հաջողվել է չեզոքացնել թուրք-ադրբեջանական նախաձեռնությունները: Այս մասին Panorama.am-ի հետ զրույցում հայտնեց ԵԱՀԿ ԽՎ-ում հայկական պատվիրակության ղեկավար Արտաշես Գեղամյանը:

«Ազգային միաբանություն» կուսակցության նախագահի խոսքով` Վեհաժողովի նստաշրջանի ընթացքում պետք է ընդունվի Քաղաքական հարցերի և անվտանգության ընդհանուր կոմիտեի մշակած բանաձևը, որն էլ իր հերթին պետք է ներառվի Վեհաժողովի աշխատանքների արդյունքում ընդունվելիք հռչակագրի մեջ: Այն հանդիսանում է Վեհաժողովի աշխատանքների գլխավոր արդյունքը և, որպես կանոն, քաղաքական հիմնական բանավեճերն ընթանում են այս փաստաթղթի շուրջ:

Ստամբուլից Արտաշես Գեղամյանը Panorama.am-ին պատմեց, որ «ադրբեջանցիներն առաջարկ էին արել, որ անհապաղ գումարվի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ընդհանուր կոնֆերանս»: Խոսքը ոչ թե Մինսկի խմբի համանախագահների մասին է, որոնք երեքն են, այլ բոլոր մասնակիցների, որոնց թվում ընդգրկված է նաև Թուրքիան:

Արտաշես Գեղամյանի ներկայացմամբ, այս առաջարկը, որ նիստի արձանագրության մեջ նշվել էր որպես 56-րդ լրացում, արվել էր միաժամանակ Ադրբեջանի ողջ պատվիրակության և Թուրքիայի պատվիրակության ղեկավար Աբդուլքադիր Էմին Օնենի ու թուրքական խորհրդարանի անդամ Մեհմեթ Նաչի Բոստանջիի կողմից: Նրանք իրենց առաջարկն հիմնավորել են այն թեզով, որ «Մինսկի խմբի նախագահության եռյակը չի արդարացնում սպասելիքները և քսան տարվա ընթացքում առաջընթաց չի կարողացել արձանագրել»:

Հայ պատգամավորի խոսքով` այս առաջարկը անվստահության դրսևորում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների նկատմամբ, ինչի մասին էլ ինքը խոսել է Վեհաժողովում ունեցած մի քանի ելույթներում: Մասնավորապես, երեկ` հունիսի 1-ին կայացած քննարկումներում Արտաշես Գեղամյանը նշել է . «Ես ցանկանում եմ նշել, որ 56-րդ լրացման ընդունումը հղի է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում հակամարտության միջազգայնացմամբ, և մենք վտանգում ենք այդ տարածաշրջանը մտցնել տևական արյունահեղ պատերազմների անդունդը: Ես կտրականապես համաձայն չեմ ադրբեջանցի գործընկերոջ կարծիքի հետ, ով սկսեց նվազեցնել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի դերը: Օգտվելով առիթից` ես իմ շնորհակալությունն եմ հայտնում ԱՄՆ, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահներին, որոնց ջանքերի շնորհիվ արդեն 20 տարի այդ տարածքներն ապրում են հարաբերական խաղաղության պայմաններում, չնայած այն հանգամանքին, որ Ադրբեջանը տարեկան երեք միլիարդ դոլար է ծախսում սպառազինվելու համար: Այդ լրացման ընդունումը մեկ նպատակ է հետապնդում` բանակցային գործընթացում ներգրավել Թուրքիային, իսկ մենք գիտենք, որ Թուրքիան ու Ադրբեջանը մեկ ազգ են` երկու պետություն»:

Ամփոփելով խոսքը` Արտաշես Գեղամյանը նշել է. «Ես ԵԱՀԿ Խորհրդարանական վեհաժողովի իմ գործընկերներին խնդրում եմ շատ ուշադիր վերաբերվել 56-րդ լրացմանը: Այն իր մեջ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում լայնածավալ պատերազմների վերսկսման վտանգ է պարունակում: ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, ի դեմս ԱՄՆ, Ռուսաստանի և Ֆրանսիայի նախագահների, հիգերորդ անգամ հակամարտող կողմերին կոչ է անում հասնել խաղաղ կարգավորման: Եվ հինգերորդ հայտարարությունը շահեկանորեն տարբերվում է նախորդ չորսից` իր հստակությամբ և Հելսինկյան եզրափակիչ ակտին իր վճռական հղումներով: Ես խնդրում եմ մերժել այդ լրացումը: Բնականաբար, մերժման դեպքում մեր կողմից առաջարկված 57-րդ լրացումը մենք կհանենք քննարկումից»:

Բանն այն է, որ թուրք-ադրբեջանական պատվիրակությունների նախաձեռնությունից հետո հայկական կողմն առաջարկել է մեկ այլ լրացում, որն արձանագրվել է որպես 57-րդ, որով առաջարկվել է վերահատատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մանդատը: Այս առաջարկի մասին խոսելիս Արտաշես Գեղամյանը կրկին հղում է արել համանախագահ երկրների ղեկավարների հայտարարությանն ու նշել, որ «այս կետով մենք վերահաստատում ենք նրանց պատրաստակամությունը, հակառակ դեպքում կհետևի հակամարտության միջազգայնացումը, ինչը Հարավային Կովկասի տարածքը կդնի ճիշտ այն դրության մեջ, որտեղ հայտնվել են Հյուսիսային Աֆրիկան ու Մերձավոր Արևելքը»:

Մեզ հետ զրույցում Արտաշես Գեղամյանը տեղեկացրեց, որ չնայած Թուրքիայի պատվիրակության ղեկավարի ունեցած անձնական մեծ ազդեցությանը օտարերկրյա խորհրդարանականների շրջանում և չնայած Թուրքիայի կողմից ճոխ և բարձրակարգ ընդունելությանը, պատվիրակների մեծ մասը կիսել են իր փաստարկները:

«Իմ թեզը պաշտպանեցին Միացյալ Նահանգների, Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի, Բելգիայի, և որ ինձ համար մեծ անակնկալ էր, Մեծ Բրիտանիայի պատվիրակները»,- տեղեկացրեց Արտաշես Գեղամյանը և ընդգծեց, որ այդ լրացումն ի վերջո ձախողվեց:

«Սա շատ մեծ հաղթանակ էր, որովհետև Ստամբուլում, Թուրքիայի պատվիրակության ղեկավարի հեղինակության ու ազդեցության պայմաններում դա հաջողվեց մեզ»,- նշեց պատգամավորը և տեղեկացրեց, որ իրենց հաջողվել է ի չիք դարձնել նաև ադրբեջանական մեկ այլ առաջարկ:

Բանն այն է, որ մեկ այլ առաջարկով էլ Ադրբեջանը պահանջել է, որ փաստաթղթում լրացուցիչ անվտանգության երաշխիքներ տրվեն այն երկրներին, որոնք չեն անդամակցում որևէ ռազմա-քաղաքական բլոկի: Ըստ Արտաշես Գեղամյանի, ադրբեջանական պատվիրակության թիրախը եղել են Հայաստանն ու ՀԱՊԿ-ը: Ի պատասխան, Արտաշես Գեղամյանը ելույթ է ունեցել և նշել, որ այս առաջարկը վիրավորանք է բոլոր չմիավորված երկրներին, որոնց թիվն անցնում է հարյուրից. «Այն հղումը, որ որևէ դաշինքի չանդամակցող երկիրը անվտանգության լրացուցիչ երաշխիքների կարիք է զգում, ոչ այլ ինչ է, քան ԵԱՀԿ դերի, ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի դերի նվազեցում և այն փաստի միանշանակ անտեսում, որ առկա են հարյուրից ավելի չմիավորված երկրներ»: Հայ պատգամավորը նշել է, որ առաջարկը, մեղմ ասած, անգրագետ է և ԵԱՀԿ ԽՎ-ին վայել չէ նման լրացում կատարելը: Ըստ Արտաշես Գեղամյանի, այս մոտեցումը ևս կիսվել է պատվիրակների կողմից և Ադրբեջանի առաջարկը տապալվել է:

Տեղեկացնենք, որ Ստամբուլում ԵԱՀԿ ԽՎ աշխատանքները դեռևս շարունակվում են: Ինչ վերաբերում է վերը նշված բանաձևին, ապա փաստաթղթի նախագծում անդրադարձ կա նաև Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը: Մասնավորապես, 14-րդ կետով կոչ է արվում «ակտիվացնել չկարգավորված հակամարտությունների խաղաղ և կենսունակ լուծումների մշակման ուղղությամբ ջանքերն» ու ԵԱՀԿ նախագահությանը կոչ է արվում «կրկնապատկել Կովկասում և Մոլդովայում ձգձգված ողբերգական հակամարտությունների լուծումների որոնման ջանքերը»:

Հաջորդ` 15-րդ կետով նշվում է, որ «այդ կապակցությամբ կրկնում է իր հանձնարարականը` վերականգնելու ԵԱՀԿ ներկայությունը Վրաստանում և պահպանելու ու ամրապնդելու ԵԱՀԿ Բաքվում և Երևանում գտնվող բյուրոները, ինչպես նաև Մոլդովայում ԵԱՀԿ առաքելությունը»:

Հարկ է նկատել, որ իր մեկ այլ ելույթով, Արտաշես Գեղամյանը պահանջել էր հավասարության նշան չդնել ԵԱՀԿ Բաքվի և Երևանի բյուրոների միջև. «Հավանաբար զեկույցում, բանաձևում ցավալի սխալ է տեղի ունեցել: Սխալն այն է, որ Երևանում ԵԱՀԿ բյուրոն փայլուն գործում է, և Երևանում ԵԱՀԿ բյուրոյի գործունեությունը դնել նույն հարթության վրա Ադրբեջանում դրա գործունեության հետ սկզբունքորեն ճիշտ չէ, քանի որ այն գտնվում է փակման եզրին»:

Հավելենք նաև, որ փաստաթղթի նախագծի 17-րդ կետով «ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին կոչ է արվում շարունակել իրենց փախգործակցությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ` Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության լուծման որոնումների ուղղությամբ»:

Արմեն Մինասյան