Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր Երևանում վնասակար նյութերի արտանետումները մթնոլորտ ավելի են շատացել, նույնիսկ գերազանցել են ռիսկայնության բոլոր թույլատրելի սահմանները, իսկ դրա դեմ պայքարի ամենաարդյունավետ միջոցը քաղաքի կանաչապատումն է:Մայրաքաղաք Երևանում օդի աղտոտվածությունը, բնակլիմայական պայմանները, շինարարության ծավալները, տրանսպորտային միջոցների օրեցօր ավելացումը, կանաչապատ տարածքների ծավալային անբավարարությունը Երևանը դարձրել են էկոլոգիապես խիստ ծանրաբեռնված:

Ուստի մեծ է բնապահպանական անվտանգության, կանաչապատ տարածքների ավելացման և զարգացման ուղղությամբ տարվող աշխատանքների արդյունավետության կարևորությունը:

Ի՞նչ է արվում այսօրվա դրությամբ

Երևանի քաղաքապետարանի 2014-17թթ. զարգացման ծրագրի համաձայն, Երևան քաղաքի ընդհանուր օգտագործման կանաչ տարածքները 2013թ. 1-ին կիսամյակին կազմել են 842 հա, 2010-13թթ. ծրագրով  այդ թիվը կազմում էր 832.3 հա: Այո, ավելացել են կանաչապատ տարածքները, սակայն դրան զուգահեռ ավելացել են նաև տրանսպորտային միջոցները, շինարարության ծավալները:

Ընդհանրապես քաղաքի կանաչ տարածքների չափորոշումն իրականացվում է կախված այն բանից, թե ինչ ուղղվածություն ունի քաղաքը, այսինքն՝ այն վարչակա՞ն թե՞ արդյունաբերական կենտրոն է, մշակութայի՞ն, թե՞ կուրորտային կամ սպա կենտորն է: Ինչպես նաև հաշվի են առնվում քաղաքի աշխարհագրական դիրքը, ռելիեֆը, բնակլիմայական պայմանները, շինարարական խտությունը, հատակագիծը, բնակչության քանակը և այլն: Եվ քանի որ Երևանը բազմաֆունկցիոնալ կենտրոն է, ապա պետք է հաշվի առնել, որ կանաչապատ տարածքները չպետք է պակասեն, այլ տարեց տարի պետք է տեսանելի կերպով ավելանան:

Իսկ որքա՞ն պետք է լինի կանաչ տարածքը մեկ շնչի հաշվով: Այսօր, ըստ քաղաքապետարանի ցուցանիշի` 842 հա, այլ կերպ` 8 միլիոն 420 հազար քառակուսի մետր կանաչապատ տարածքից մեկ շնչին բաժին է ընկնում 7.8 մ2 տարածք:

Միջազգային չափանիշներով ընդհանրապես հաշվարկվում է այսպես համաքաղաքային կանաչապատումը պետք է լինի 10 ք/մ մեկ շնչի համար, իսկ բնակելի թամասերում` 11ք/մ: Այսինքն` ընդհանուր առմամբ, մեկ շնչին պետք է բաժին ընկնի 21 ք/մ տարածք: Ստացվում է որ Երևանում կանաչապատ տարածքները մաքուր օդ ապահովելու համար բնակչության համեմատ բավարար չեն:

Արագ զարգացող այս աշխարհում, տեխնոլոգիական առաջընթացի պայմաններում քաղաքների կանաչապատման կարևորությունը այնուամենայնիվ մնում է առաջնային: Ինչքան էլ տարբեր լինի քաղաքաշինության բնագավառում կանաչապատման դասակարգման ու նորմավորման մեթոդաբանությունը արտասահմանյան երկրների համեմատ, այնուամենայնիվ արժե դիտարկել նրանց փորձը: Եվրոպական երկրներում, օրինակ, քաղաքի ընդհանուր տարածքում կանաչապատ գոտին զբաղեցնում է 40% և ավելի տարածք:

Բուլղարիայում օրինակ գործում է հետևյալ չափորոշիչները` միջհամայնքային այգիները պետք է ունենան 0.5-3 հեկտար տարածք, քաղաքային այգիները պետք է ունենան 1-10 հա տարածք, իսկ համաքաղաքային այգիները` 25-85 հա: Քաղաքային ընդհանուր տարածքի կանաչապատ հատվածը պետք է կազմի 60-80%-ը:

Հունգարիայում բնակելի թաղամասերում 40-50%-ը կազմում են կանաչապատ տարածքները, ճանապարհները, խաղահրապարակներն ու մարզահրապարակները: Այգիները 20 րոպե քայլելու մատչելիությամբ պետք է լինեն 8-10 հա: Այգու կանաչապատ հատվածը պետք է լինի 70-75%, խաղային և մարզական հրապարակները 8-10%:

Գերմանիայում օգտվում են հետևյալ չափանիշներից` կանաչապատ տարածքը հաշվում են մարդ-ք/մ հարաբերակցությամբ: Այգիներում հրապարակներում, պուրակներում` 10-15 ք/մ մեկ շնչի հաշվով, մարզական հրապարակներում` 5-7 ք/մ, բնակելի թաղամասերում կանաչապատումն ընդհանուր մեկ շնչի հաշվով պետք է կազմի 10-15 ք/մ: Այդ թվում նաև բնակելի շինությունների մոտ 4-5 ք/մ, մանկապարտեզների և դպրոցների մոտ` 2,2-2,7 ք/մ, հասարակական կառույցների շրջակայքում` 0,4 ք/մ:

Լեհաստանում 50 հազար բնակչություն ունեցող թաղամասում նախատեսվում է այգի, հրապարակ, մարզահրապարակ և խաղահրապարակ: Մի քանի բնակելի թաղամասերին հարակից կառուցվում է համայնքային այգի, որի տարածքը հաշվարկվում է 6-10 ք/մ մեկ շնչի հաշվով չափանիշի համաձայն:

Բելգրադում կանաչ տարածքը հաշվարկված է 3 ք/մ մեկ շնչի համար, 2,2 ք/մ` սպորտային և խաղային հարապակներում: Հատուկ ուշադրություն է դրաձվում կանաչապատ տարածքների հավասարաչափ բաշխվածությանը բնակելի թաղամասերում:

ԱՄՆ-ում օգտվում են հետևյալ չափորոշիչներից` համայնքային այգիների տարածքը պետք է կազմի մեկ շնչի հաշվով 3-8 ք/մ, բնակելի թաղամասերում` 5 ք/մ, քաղաքային և միջհամայնքային այգիներում` 8-25 ք/մ:

Մեծ Բրիտանիայի չափանիշներով միջինում քաղաքային բնակչին բաժին է ընկնում 20-25 ք/մ կանաչ գոտի հասարակական, համաքաղաքային կանաչապատ տարածքներից: Իսկ համայնքային այգիները պետք է լինեն 20-60 հա-ից ոչ քիչ:

Նիդերլանդներում էլ քաղաքային, համայնքային այգիների և պուրակների տարածքները հաշվարկված է 5,7-10,7 ք/մ մեկ շնչի համար: Համեմատություն անցկացնելուց հետո մեկնաբանություններն ավելորդ են:

Եվ այսպես, ինչպիսի քաղաք է Երևանը. Հայաստանի խոշորագույն տնտեսական, գիտական և մշակութային կենտրոնն է, տարածաշրջանային փոխադրումների կարևորագույն տրանսպորտային և տարանցիկ հանգույց է։ Երևանին է բաժին ընկնում հանրապետության արդյունաբերության ընդհանուր ծավալի 42.4%-ը, շինարարության՝  54.7%-ը, մանրածախ առևտրի՝  83.8%-ը, ծառայությունների՝  86.4%-ը, շահագործման հանձնված բնակելի շենքերի՝  85,4%-ը, հյուրանոցային տնտեսության՝  32.2%-ը, տրանսպորտի ծառայությունների՝  87.9%-ը։ 

Իսկ այս պայմաններում կանաչապատումն ու կանաչապատ տարածքների չափերը պետք է լինեն ոչ թե 842 հա, ինչպես նշված է քաղաքապետարանի ծրագրում, այլ ավելին, քանզի նման բազմաֆունկցիոնալ կենտրոն լինելու պարագայում մեծ է մաքուր օդի պահանջը, հատկապես նման ծավալի` արդյունաբերության, շինարարության պայմաններում:

Երևանի օդի աղտոտվածությունը բավականին լուրջ խնդիր է: ԳԱԱ էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Արմեն Սաղաթելյանի կարծիքով` օդի աղտոտվածության պատճառներից են Երևանում կանաչ տարածքների կրճատումը, մեքենաների թվի ավելացումը, անվերջ ընթացող շինարարությունը և, ամենակարևորը՝ քաղաքի տարածքում գործող երկու տասնյակից ավելի հանքավայրերը:

Այն, որ ունենք ոչ բավարար կանաչապատ տարածքներ քաղաքի կտրվածքով փաստ է, սակայն կա նաև արդեն իսկ առկա կանաչ գոտու պահպանման խնդիր: Այս առնչությամբ իրավիճակը շտկելու համար կարելի է նշել, որ մայրաքաղաքի կանաչ տարածքները պետք է յուաքանչյուր շնչի հաշվով ընդլայնել մինչև 21 ք/մ: Պետք է պահպանել և զարգացնել այգիներն ու պուրակները, նախկին անտառածածկ տարածքներում կատարված շինարարություններին կից պետք է կատարվի երեք շերտ կանաչապատում (սիզամարգ, թուփ, ծառ): Եվ վերջապես կանաչապատումը պետք է գերազանցի շինարարության խտությանը:

(շարունակելի)
Վահագն Սարոյան

Հարակից հրապարակում`
Երևանի կենտրոնի բեռնաթափումը իրականությո՞ւն, թե՞ իմիտացիա